Nelson Rolihlahla Mandela lé né lo 18 zilyé 1918 li lé mor lo 5 désanm 2013. Li té in révolisyonèr sidafrikin anti-apartèd, in lidèr politik & filantrop. Li té lo prézidan Lafrik di Sid de 1994 a 1999. Li té lo promyé shèf d'Éta nwar éli démokratikman. Son gouvèrnman la tou fé po démantèl léritaz lapartèd po sa zot la atak azot o rasis institisyonalizé an minm tan zot la favorizé la rékonsilyasyon rasyal ant lé blan & lé nwar. Politikman li lé nasyonalis é sosyalis afrikin, li té lo prézidan lo parti di kongrè nasyonal afrikin (ANC) de 1991 a 1997.
Mandela lé né in landrwa in apèl "Xhosa" dann inn famiy rwayal "Thembu" a Mvezo dann linyon Lafrik di Sid. Li la fé son bann zétid de drwa a linivèrsité de "For Hare" mé osi a linivèrsité de Witwatersran avan travay konm avoka a "Johannesburg". Sé la li la angaz a li dann la politik antikolonyal èk nasyonalis afrikinn, li la rozwinn l'ANC an 1943 sé la li la kontribyé a fondé inn bransh la Lig la zénès an 1944 .
Lo gouvèrnman an plas sé lo Parti nasyonal li lé konpozé zis bann blan é sé li la mèt an plas lapartèd, in systinm de ségrégasyon rasyal i privilézi bann blan. Nelson Mandela, èk lé manm l'ANC la angaz azot a ranvèrs lo pouvwar po sa la nonm a li prézidan de la bransh Transvaal de l'ANC. Sé la li la fé konèt a li par son angazman dann la kanpany de défi de 1952 èk lo kongrè di pèp an 1955. Lo sistinm la arèt a li a plizyèr repriz akoz son aktivité sédisyèz èk zot la pourswivi a li mé san siksè dann lo prosè po trayizon de 1956. Inflyansé par lo marksis , li la sékrètman rezwinn lo parti kominis Group intèrdi sid-afrikin ( SACP ). Lé vré li té inisyalman angazé dann la protèstasyon non vyolant mé kan minm sa li la fé in lasosyasyon èk lo militan Umkhonto we Sizwe an 1961 po fé dé kanpany de sabotaz kont lo gouvèrneman. Banna la arèt a li é la mèt a li la zol an 1962 zot la kondane a li a la prizon a vi po konspirasyon akoz li té vé ranversé Létat sa té son prosè Rivonya .
Mandela la pasé 27 tan la zol, an Robben Island , la prizon de Pollsmoor èk la prizon Viktor Verster. Sou la présyon, bann zotorité nasyonal èk intèrnasyonal lavé pèr inn gèr sivil rasyal alor, lo prézidan F. W. de Klerk la libèr a li an 1990. Mandela èk de Klerk la fé dé zéfor po négosyé la fin de lapartèd, sa la abouti a bann zélèksyon zénéral miltirasyal an 1994. Sé so date la Mandela la aminn l'ANC a la viktwar & li la ni prézidan. Dézormé a la tèt lo gouvèrnman èk inn larz koalisyon li la mèt an plas in nouvèl konstitisyon, li la tou fé po na la rékonsilyasyon ant les group rasyal son péi po sa li lé kréé la komisyon Vérité èk Rékonsilyasyon po ankèté si bann vyolasyon bann drwa domoun dann lo passé.
Si lo plan ékonomik, ladministrasyon de Mandela la konservé lo kad libéral son prédésésèr malgré son prop konviksyon sosyalis, li la introdwi égalman bann mézir po ankourazé la réform agrèr, konbat la povreté é dévelopé bann sèrvis de santé. Si lo plan intèrnasyonal, li té médyatèr dann lo prosè latanta a la bonb kont lo vol 103 de la Pan Am. Li té osi sekrétèr zénéral lo Mouvman bann péi non alinyé de 1998 a 1999. Li la dékliné in segon manda prézidansyèl. An 1999, son adzwin , tabo nbeki la siksèd a li. Mandela la ni in shèf déta shevroné è li la konsant a li si la lit kont la povreté èk lo sida par lo byé la fondasyon karitativ Nelson Mandela .
Mandela lété in personaz kontroversé pandan in grann parti son vi. Domoun la drwat' la kritik a li zot la di li té in tèroris kominis & domoun lèkstrinm gosh la zizé li té rod tro négosyé èk rékonsilyé a li avèk bann partizan lapartèd. Pèsonni i poura oblyé son aktivism. Li la giny la rekonésans intèrnasyonal & li lé larzman konsidéré konm in sinbol la démokrasi èk la zistis sosyal. Li la giny plis ke 250 distinksyon, don lo pri Nobèl la Pé. Lafrik di Sid na in gran lèstim po li, li lé souvan dézinyé par lo non son klan i arèt Xhosa. Domoun i kri a li Madiba, zot i di li sé lo "Pèr de la Nasyon" Lafrik di Sid.
Share On
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire